Tüp bebek tedavisi, kadınların yumurtalıklarını ilaçlarla uyararak foliküllerin gelişimini sağlamayı amaçlar. Tedavi, kısa veya uzun protokol adı verilen iki farklı yöntemle uygulanabilir ve genellikle adet döneminin 2. veya 3. gününde başlar. İlaçlar, hormonların benzeridir ve enjeksiyon yoluyla uygulanır. Tedavi süreci boyunca ultrason ve kan testleri ile yumurta gelişimi izlenir. Uygun folikül boyutlarına ulaşıldığında, olgunlaştırma (çatlatma) iğnesi uygulanır ve yumurta toplama işlemi gerçekleştirilir. Tedavi sırasında kullanılan ilaçların düzenli uygulanması, tedavinin başarısı için kritik öneme sahiptir.
Tüp bebek tedavilerinde ilk aşama, kadın yumurtalıklarında yer alan ve içerisinde yumurta bulunan folliküllerin (yumurta kesecikleri) ilaç uygulaması ile uyarılmasıdır. Bu uygulamada kullanılacak tedavi seçenekleri, ilaçlar ve dozları hastanın yaşına ve yumurtalık rezervine göre ayarlanır. Kadınlarda düzenli adet görmeleri halinde her ay bir grup yumurta olgunlaşmak üzere yola çıkar ancak genellikle bu gruptan bir yumurta seçilir ve olgunlaşır ve spermle buluşmak üzere tüplerde 24 saat kadar bekler. Beraberinde seçilemeyen ve büyüyemeyen diğer yumurtalar ise kaybedilir. Tüp bebek tedavilerinde ilacın hedef aldığı yumurta kesecikleri, bu yola çıkan ancak seçilmeyerek kaybedilecek olanlardır.
Kullanılan ilaçlar, vücudun sentezlediği hormonların benzeridir ve uygulama şekli enjeksiyon iledir. Bu iğneler cilt altına, hasta ya da yakını tarafından kolaylıkla uygulanabilir. Tercihe göre hasta, sağlık kuruluşlarında da ilaçlarını reçete göstererek yaptırabilir. Yumurta uyarma tedavileri sıklıkla adet kanamasının 2 ya da 3. gününde başlar. Bu kısa protokol (antagonist) olarak adlandırılır.
Adet kanamasının 20-21. gününde başlayan baskılama tedavisini takiben yumurtaları uyaran ilaçların adetin ilk dört günü içinde başlandığı tedaviler ise uzun protokol (long agonist) olarak adlandırılır. Tedavi protokolleri hastaya özgü olarak seçilir ve ilk ilaç uygulamasının hasta takibinin yapıldığı merkezde, sağlık personeli tarafından eğitim verilerek yapılması, hata oranlarını azaltır.
Adetli dönemde tedaviye uygunluğu ve ilaç dozunu belirlemek için vajinal ultrason yapılır. Ancak bazı özel durumlarda; bakire olan yumurta dondurma hastaları ya da muayene zorluğu çeken vajinismus hastalarında kontroller, karından bakılan ultrason ile yapılabilir.
Kontrol sıklığı, hastanın yumurtalık rezervine ve follikül (yumurta kesesi) boyutuna bağlı olarak değişebilir. Genellikle ilk kontrol uygulama gününden 7 gün sonra yapılır; daha sonrasında ise follikül boyutuna göre doktorun belirlediği sıklıkta kontroller sürer. Ultrason muayenelerinde büyüyen folliküller ve endometrium (rahim iç tabakası) takip edilir. Her kontrolden sonra hastanın ihtiyaç duyduğu ilaçlar ve dozlar doktor tarafından planlanır.
Ultrason kontrolleriyle beraber, çatlatma iğnesinin planlandığı gün kanda hormon seviyelerine bakılabilir. Kan tetkik sıklığı, doktorun pratiğiyle ve hastanın durumuna göre değişkenlik gösterebilir. Yumurta uyarma tedavileri ortalama 7-14 gün sürer ve folliküller uygun boyutlara geldiğinde olgunlaştırma (çatlatma) iğnesi ve yumurta toplama (OPU) saati için planlama yapılır.
Tedavi sırasında uygulanan tüm ilaçlar çok önemlidir; aksaması durumunda tedavinin iptaline kadar gidebilir. Ancak, çatlatma iğnesi en kritik iğnedir ve mutlaka belirtilen saatte yapılmalıdır.
