Öksürük, solunum yollarını koruyan güçlü bir reflekstir. Mekanik veya kimyasal reseptörlerin uyarılması sonucu ortaya çıkabilir. Süresine göre akut, subakut ve kronik öksürük olarak sınıflandırılır. Akut öksürük, nezle, grip veya zatürre gibi durumlarla ortaya çıkar ve genellikle kısa sürelidir. Subakut öksürük enfeksiyon sonrası devam edebilirken, kronik öksürük 8 haftadan uzun sürer ve ciddi hastalıklara işaret edebilir. Kronik öksürüğün yaygın nedenleri arasında astım, reflü ve üst solunum yolu enfeksiyonları bulunur. Tedavi edilmesi gereken kronik öksürükler, altta yatan nedenin bulunmasını gerektirir.
Öksürük bir hava yolu koruma reflexidir. Boğazımıza veya soluk borumuza bir şey kaçması sonucu mekanik olarak veya soluduğumuz havanın içeriğine bağlı kimyasal olarak uyarılabilen reflexlerdir. Patlama şeklinde hava çıkışı ile karakterizedir. Çok güçlü bir reflex olup kontrolsüz veya uzun süren öksürüklerde göğüs içi basınç artışına sekonder göz içi kanama, idrar kaçırma, kaburga kırığı, akciğerlerde yırtılmalara yol açabilir. Uzun süren öksürükler öksürüğün kendisinin vermiş olduğu klinik rahatsızlığa ek olarak sosyal olarak toplum içinde de özellikle saklanması zor ve ertafındaki beraber yaşadığı insanların da konforunu bozan bir durumdur.
Öksürük oluşma mekanizmasında tüm beyin ve periferik sinir sistemi de rol almaktadır. Yani biz istemli olarak öksürük oluşturabiliriz ya da mekanik veya kimyasal reseptörlerin uyarılması ile beraber öksürük reflexi oluşabilir. Bu şekilde oluşan öksürük kontrol edilemez bir durum olup beyin tarafından arttırılabilir veya azaltılabilir. Bu durum özellikle psikolojik kökenli öksürüklerde önem kazanmaktadır.
Öksürük sınıflamasında çeşitli kriterler mevcut olmasına rağmen en geçerli sınıflandırma süresine bağlı olarak yapılan sınıflandırmadır. Süresine göre öksürük:
* 3 haftadan kısa süreli ise akut,
* 3-8 hafata arası ise subakut,
* 8 haftadan uzun sürüyor ise kronik olarak sınıflandırılabilir.
Akut öksürükler nezle, grip, pnömoni (zatürre) sol kalp yetersizliği, pulmoner emboli gibi durumlarda ortaya çıkar ve nedene yönelik tedavi ile ortadan kalkar.
Subakut öksürük ise enfeksiyon sonrası devam edebilir. Ayrıca astım sinüzit allerjen veya irritan maruziyeti ile ortaya çıkar. Tedavisi nispeten zor olsa da yine etkene yönelik tedaviler ile ortadan kalkar.
Kronik öksürük yani 8 haftadan uzun süren öksürükler araştırılması gereken öksürüklerdir. Nedeni çok basit bir reflü veya ACE inhibitörü gibi anti hipertansif kullanımından tüberküloz ,akciğer kanseri gibi ciddi hastalıklara kadar uzanabilen bir spektrumda olabilir.
Kronik öksürüğün en sık nedenleri arasında Astım, Üst solunum yoluna bağlı öksürük (post nazal akıntı ile beraber seyreden ) ve Gastroözefagial reflü ilk 3 sırada yer almaktadır. Kronik mesleki veya sürekli ev içi allerjen maruziyeti, psikojenik öksürük, kronik bronşit, KOAH, İntersitisyel akciger hastalıkları gibi kronik akciğer hastalıklarına bağlı öksürük ve nedeni açıklanamayan nöroinflamatuar öksürük de diğer nedenler arasında yer almaktadır.
Göğüs hastalıkları polikliniğinin yaklaşık una tekabül eden kronik öksürük tanısında öksürükle beraber olabilecek ek şikayetleri sorgulanmalıdır. Beraberinde balgam ,nefes darlığı, göğüs ağrısı , kanlı balgam olması, ilaç kullanım öyküsü önem arz etmektedir. Ek hastalıklar sorgulanmalıdır. Tedavisi için algoritmik olarak yaklaşılmalı tüm nedenler elendikten sonra psikojenik öksürük düşünülmelidir.
