Ağrı, toplumda en çok görülen şikâyetlerden biri olup tıp biliminin temelindeki hedef olan ‘ağrıyı dindirmek’ eyleminin zeminidir. Karın ağrıları hemen herkesin yaşamı boyunca en az bir kez karşılaştığı gelip geçici veya ciddi bir durumdur. Karın ağrısının nedenini doğruca tanımlamak birçok hastalığın bu şikâyeti yapma potansiyelinin olmasından ötürü zordur. Bu ağrı patolojinin yeri, karın zarının tutulum şekli ve iletildiği yollara bağlı farklılıklar gösterir. Ağrı içi boş organların gerilmesi, güçlü kas kasılmaları, organı saran kapsülün gerilmesi, kimyasal hasar gibi durumlarla kendisini gösterir. Endoskopik işlemler sırasında mide-barsak iç yüzünden alınan biyopsiler hasta tarafından ağrı olarak algılanmaz ve işlem ağrısızdır.
Toplumda karın ağrısı denince akla en sık mide problemleri ve bağırsak enfeksiyonları gelir. Aniden ve şiddetli başlayan karın ağrılarında akut apandisit, safra kesesi iltihabı, incebağırsak tıkanması, ülser delinmesi, dış gebelik yırtılması, mide-bağırsakları besleyen damarların tıkanması gibi genellikle cerrahi girişim gerektiren hastalıklar akla gelir. Önemle izlenmesi gereken diğer karın ağrısı nedenleri arasında safra kesesi taşı ağrısı, mide ülseri, böbrek taşı, gastrit, pankreatit, bayanlarda yumurtlama sancısı, ailevi akdeniz ateşi, karın cildinin uçuk enfeksiyonu (zona), yemek borusu iltihabı, karın içi apseleri, karın içi organların kanserleri ve en can sıkıcı olan açıklanamayan ağrılar (psikiyatrik bozuklukların bedensel yansıması) yer almaktadır.
Karında üst orta bölgenin ağrısında mide ülseri, mide kanseri, pankreatit, gastritler; sağ üst bölge ağrısında safra kesesi hastalıkları, karaciğer kanseri, apse, karaciğer büyümeleri; sağ alt bölge ağrısında apandisit, crohn hastalığı, kolon tümörleri, barsak veremi; sol üst bölge ağrısında pankreatit, spastik kolon, dalak hastalıkları; sol alt bölge ağrısında spastik kolon, kolon kanseri, kolonun divertiküler hastalığı; orta alt bölge ağrısında adet sancısı, dış gebelik, kadın genital enfeksiyonları, bazı tümörler akla gelebilir.
Hastalarda ağrının yeri, başlama şekli, yayılımı, zamanı-süresi, eşlik eden belirtiler, nasıl giderildiği ayırıcı tanıda fikir verir. Örneğin safra kesesi ağrısı (biliyer kolik) yağlı yemekten sonra meydana gelir, batın sağ üst kadranda yarım saat içinde artarak belirir ve 4 saatten önce azalarak kaybolur. Ülser ağrısı yemekle azalır. Kötü kokulu kusmalarda incebağırsak-kolon tıkanmaları düşünülür. Böbrek taşı ağrısı aralıklarla gelir ve doğum sancısı şiddetine kadar varabilir. Aniden başlayan her mide bölgesi ağrısında özellikle kalp hastalığı için belli risk faktörleri de varsa kalp krizi düşünülmeli, bu konuda uyanık olunmalıdır. Öte yandan gebe bir hastada ani başlayan karın ağrısında apandisit, kolesistit, yumurtalık problemleri, düşük olasılığı akla gelmelidir. Hasta değerlendirilirken ağrı kesici ilaç verilmemelidir. Hasta sürekli hareket halinde ise böbrek taşı, barsak tıkanıklığı; karın şiş ise batında sıvı veya barsak tıkanıklığı; tahta karın şeklinde sertlik ve ağrı varsa karın zarı iltihabı hatırlanmalıdır.
Mide ülseri ağrısı; karın üst orta bölgesi yerleşimli, künt, ezici, kemirici, hafif-orta şiddette ağrıdır. Duodenal ülser ağrısı açlık ve yemeklerle daha ilişkili (açlıkta artan, yemekle azalan). Mide ülseri ağrısı yemeklerle daha az ilişkilidir. Genellikle anti-asitlerle azalır. Akut apandisitte iştahsızlık, bulantı gibi ön belirtiler vardır. Başlangıçta karın üst orta-göbek çevresinde ağrı olur. Ardından bulantı ve kusma; 6-8 saat sonra da sağ alt kadrana inen ağrı meydana gelir. Genellikle ilk ağrı gece başlar, çok şiddetli değildir, birkaç saatte arttıktan sonra hafifler ve sağ alt kadrana iner. Buradayken giderek artan şiddette ve devamlı bir ağrı olur. Akut safra kesesi iltihabı (kolesistit) ağrısı biliyer kolikten ayrılamaz. Başlangıçta yine karın üst orta bölgesinde olur, sonra sağ üst kadrana geçer ve devamlı bir ağrıdır. Bazen sırt ve sağ omuzda hissedilir. Gaz ile ilişkisi yoktur. Akut pankreatit ağrısı başlangıçta karın üst orta ve göbek etrafında, genellikle ağır bir yemekten sonra gelişen ağrıdır. Giderek artar, saatler içinde doruğa çıkar, bulantı kusma eşlik eder. Bele yansır. Öne eğilmekle azalır, sırt üstü yatmakla artar. Barsak tıkanmaları (mekanik) ağrısı şiddetli-kolik ağrılardır. En sık neden geçirilen ameliyatlara bağlı yapışıklıklardır. İncebağırsak tıkanmalarında göbek çevresi ve sağ alt kadranda ağrı, safralı sık kusma; kalınbağırsak tıkanmalarında ise sol alt kadranda ağrı, dışkı şeklinde kusma olur. FMF (ailevi akdeniz ateşi)’de akut başlayan, şiddetli, ateşin eşlik ettiği, karın zarı bulguları olan ağrı vardır ve genellikle ailede benzer bir hasta vardır.
Bu yazı ile karın ağrısına dikkate çekmeyi hedefledim. Basit bir gastritten kalp krizine kadar değişebilen geniş yelpazeli bu tablo mutlaka önemsenmeli, başa geldiğinde doktora başvurulmalıdır.
