Dünya genelinde yapılan araştırmalara göre hastalıklara bağlı ölümlerin başında kalp hastalıkları ve felç geliyor. Bu iki rahatsızlığın oluşmasında ve meydana gelmesinde ise benzer riskler ve mekanizmalar rol oynuyor. Bu mekanizmaların öne çıkan isimlerinden biri de iskemidir. Peki, iskemi nedir? Belirtileri nelerdir? Detaylar yazımızda.
İskemi, herhangi bir dokudaki kan akışının zayıflaması ya da tamamen kesilmesi neticesinde dokunun oksijen ihtiyacının karşılanamaması durumudur. Vücuttaki dokuların hayatta kalabilmeleri için oksijene ve besine ihtiyaçları vardır. Dokuların bu ihtiyaçlarını kan damarları karşılar. Vücuttaki herhangi bir damarda oluşan tıkanıklık ise iskemiye neden olur. İskemi gelişmesi halinde tıkalı damarın beslediği doku hasara uğrar. Damarlardaki tıkanların en büyük nedeni ise pıhtı ve plaklardır. Vücuttaki dokuları meydana getiren her hücrenin metabolik hızı farklıdır. Bu yüzden hücrelerin besin ve oksijen ihtiyacı da değişkenlik gösterir. Bu yüzden iskemi problemine karşı her bir hücrenin göstereceği tepki farklıdır. Yani oksijene daha fazla ihtiyacı olan ve metabolizma hızı daha yüksek olan hücrelerin iskemik hasara uğraması daha olasıdır. Bu sebeple iskemik hasar daha sık beyin dokusu ve kalp kasında meydana gelir.
İskemi oluşmasındaki ana neden plak ismindeki ve kolestrol yağı içeren birikintilerin arterlerlerde toplanması sonucu oluşan aterosklerozdur. Damarlarda biriken bu plakların çoğunluğu yağdan oluşan yapışkan bir maddedir. Yavaş yavaş oluşan bu maddenin damarlarda birikmedi yıllar sürebilir. Daralan damarlarda kan akışı yavaşlar. Diğer bir neden ise pıhtı oluşmasıdır. Bu durum kan akışında ciddi derecede bir durmaya yol açabilir. Pıhtı parçası koparak vücudun farklı bir bölgesinde problemlere sebep olabilir.
İskemi belirtileri meydana geldiği bölgeye göre farklılık gösterir. Bazı durumlarda hastada hiçbir belirti görülmeyebilir. Bu duruma sessiz iskemi denir ve bilhassa kalp ve beyinde meydana gelen durumlardır. Sessiz iskemi olan hastalarda kalp krizi veya inme gibi bir rahatsızlık meydana geldiğinde, bu beklenmedik bir durum gibi görünür. Fakat hastanın organlarında uzun süreye yayılan iskemik bir süreç bulunur. Oluştuğu yere göre farklılık gösteren iskemi belirtileri ise şu şekilde görülebilir:
Miyokardiyal iskemi belirtileri
Beyinde oluşan iskemi belirtileri
Bacaklarda oluşan iskemi belirtileri
Bağırsaklarda (mezeneirik) oluşan iskemi belirtileri
Damar tıkanıklıkları oluştuğu yere göre hayati problemlere sebep olabilir. Bunlardan bazıları şu şekildedir:
Kalp: Kalp damarlarında gelişen bir iskemi kalp krizi, düzensiz kalp atışı veya kalp yetmezliğine sebep olabilir. Bu durumlar ani ölüm riski taşıyabilir.
Beyin: Beyin damarlarında meydana gelen iskemi, felç geçirmeye yol açabilir.
Bacaklar: Tıpta bu duruma kritik uzuv iskemisi de denilir. Tedavisi yapılmadığı takdirde bacak kaybına kadar gidebilir.
Bağırsaklar: Bağırsaklarda oluşan iskemi, bağırsakların bir kısmında ölüme sebep olabilir. Hem ince hem de kalın bağırsakta gelişme riski söz konusudur.
İskeminin tedavi edilmesinde temel amaç iskemik problemin olduğu dokuya oksijen yollanmasını sağlamaktır. Bu yüzden ilk olarak iskemiye yol açan mekanizma tedavi edilir. Damar tıkanması halinde azalan veya duran kan akışı; ilaç, anjiyografi veya bypass ameliyatı gibi çeşitli yöntemlerde açılmaya çalışılır. Damara bası olması halinde bu durumun giderilmesi ya da vaskilüt ve benzer hallerde altta yatan hastalığın tedavisi sağlanır. Kalp atışını bozulduğu durumlarda ise kalp atış gücünü artırmaya yönelik ilaçlar verilir. Tedavide önemli olan iskemik atağın hızlı bir şekilde tedavi edilerek dokuya vereceği hasarın minimize edilmesidir.
Bazı sağlıklı yaşam tercihleri ile iskemi oluşumu engellenebilir. Bunlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir:
